પ્રત્યાયન ના કાર્યો

(1) માહિતી 

(2) સુચના

(3) સમજાવવું

(4) મનોરંજન

 (5) ચર્ચા વિચારણા

(6) સંસ્કૃતિ બઢતી

(7) રાષ્ટ્રીય એકતા અને અખંડિતતા

                     1 માહિતી 

        માહિતી એ વ્યક્તિ દ્વારા  ઘડાય છે અને અને બીજા વ્યક્તિને આ દાન પ્રદાન કરે છે આ તમામ દ્વારા ઉભી થતી પ્રક્રિયા ને માહિતી કહેવામાં આવે છે..

 

                      2 સુચના 

        

        કોઈપણ કાર્ય શરૂ કરતા પહેલા જે કંઇ સમજણ આપવામાં આવે છે તેને સૂચના આપી કહેવામાં આવે છે પ્રત્યાયન નું કાર્ય સૂચના આપવાનું પણ છે દાખલા તરીકે lockdown શરૂ થયું ત્યારે જે સરકારે જણાવ્યું હતું તે બધું જ મીડિયાના મારફતે જ જણાવ્યું હતું અને લોકોને સૂચના આપી હતી કે કામ વગર બહાર ના નીકળો વારંવાર સાબુથી  હાથ સાફ કરો  માસ્ક અવશ્ય પહેરો વગેરે વગેરે...... જે સુચના આપવામા આવી હતી.

                     3 સમજાવવું 

           

             જે માહિતી મોકલનાર પ્રાપ્ત કરનારને વિસ્તારથી કોઈ લેખ અથવા સામાન્ય રીતે આકૃતિ દોરીને આપે તેથી પ્રાપ્ત કરનારને આસાનીથી સમજાય છે. ત્યાંનું કાર્ય સમજણ આપવાનું પણ છે જેથી લોકોમાં સમજણ ફેલાય

દાતા- ડોક્ટર દર્દીને દવા કેમ પીવી તે સમજાવે છે 

                    4   મનોરંજન 

  

       પ્રત્યાયન મનોરંજન ખૂબ જ જરૂરી છે જ્યારે માણસ હારેલો થાકેલો અને ખૂબ જ વ્યસ્ત હોય ત્યારે તે મનોરંજન દ્વારા અસરકારક પ્રત્યાયન થઈ શકે છે

                    5  ચર્ચાવિચારણા

 

               પ્રત્યાયનના આ કાર્ય દ્વારા વિવિધ સમૂહ માધ્યમોમાં લોકો જાહેર હિતને  સ્પર્શતા મુદ્દાઓ પ્રતિ બિંદુ રજૂ કરે છે વાંચન પ્રજા સમૂહને  સ્પર્શતી આવી બાબતો ઉપર ચર્ચા-વિચારણા દ્વારા તેવો કોઇ ચોક્કસ તારણ કે સંમતિ ઉપર આવે છે..

                 6  સંસ્કૃતિ બઢતી અને વિકાસ 

આપણે ત્યા   સંસ્કૃતિની જાળવણી તેની બઢતી  માટેની તક પૂરી પાડે છે સંસ્કૃતિમાં આદાન-પ્રદાન અને તે દ્વારા એકબીજા દેશ  સમાજ કે વ્યક્તિઓની સંસ્કૃતિ ને પણ  માધ્યમો દ્વારા માણી શકાય છે જોકે આ તી મહત્વનો પ્રશ્ન એ છે કે માધ્યમો દ્વારા કોની  સંસ્કૃતિઓની કેવી રીતે આગળ ધરવામાં  આવે છે સાથે સાથે એ પણ એટલું જ અગ્રતા નું છે સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમ દ્વારા માહિતી મોકલનાર ની રાય શું છે..

                7 એકતા અને અખંડિતતા

 

         એકતા અને અખંડિતતા માટે પ્રત્યાયન એ બહુ મોટું સાધન છે જેના દ્વારા વિવિધ સંસ્કૃતિઓ એકબીજાની નજીક આવે છે એકબીજાને જાણે છે એકબીજાને સમજે છે અને એકબીજા સ્વીકારે છે આમ એકબીજા પ્રત્યે સહિષ્ણુતા વિકસે છે જોકે પૂરતી કાળજી અને સભાનતા ન રાખવામાં આવે તો તે ભારે નુકસાન પણ કરી શકે તેમ છે.. 

 નારદઋષિ આદ્યપત્રકાર 

ભારતીય પત્રકારત્વના ઇતિહાસ અને તેના વિકાસની ઝાંખી કરીએ તો છેક અંતરિક્ષથી તેનો પ્રારંભ કરવો પડે. સવાલ એ ઉપસ્થિત થાય કે, ભારતીય પત્રકારત્વના વિકાસ અને અંતરિક્ષને શું લાગેવળગે ? આ એક રસપ્રદ વિચાર છે. અને ભારતીય પત્રકારત્વના ઉદ્ભવ, વિકાસ અને ઇતિહાસનું પગેરું છેક અંતરિક્ષ સુધી લંબાય છે. આવો, અંતરિક્ષથી આઝાદી સુધી વિસ્તરેલા ભારતીય પત્રકારત્વના વિકાસ ઉપર એક દૃષ્ટિપાત કરીએ.

Photograph- Google image

પત્રકારો નારદજીને જગતના આદ્યપત્રકાર તરીકે સ્વીકારે છે. નારદજી ચૌદેય લોકમાં ભ્રમણ કરતા અને વિવિધ પ્રકારના સમાચારો આ લોકથી બીજા લોકમાં પહોંચાડતા. વળી, નારદજી ગમે ત્યારે ગમે ત્યાં પહોંચી જાય તો તેમના ઉપર કોઈ જ પ્રવેશબંધી ન હતી. તેઓ પાતાળલોક, દેવલોક, વિષ્ણુલોક, ઇન્દ્રલોક, શિવલોક, પૃથ્વીલોક એમ અસંખ્ય લોકમાં ભ્રમણ કરતા. નારદજી એક લોકમાં બનતી ઘટનાનાં સમાચાર બીજા લોકમાં પહોંચાડતા. ક્યારેક કોઈને લડાવી દેતા અને ક્યારેક સમાધાન પણ કરાવતા. ક્યારેક નારદજી અંતરધ્યાન થઈ જતા અને અંતરિક્ષ માર્ગે પ્રચલન કરતા. દેવલોકના સમાચાર છેક પાતાળલોક સુધી અને પાતાળલોકના સમાચાર છેક હિમાલયની શૃંગ ઉપર બિરાજેલા શિવલોક સુધી પહોંચાડવા માટે એક માત્ર નારદજી જ સક્ષમ હતા. ભૂલોકથી અંતરિક્ષના માધ્યમ દ્વારા શિવલોક સુધી પત્રકારત્વને ગુંજતું કરનાર નારદજી પ્રથમ હોઈ તેમને પી.એમ.પરમાર સેટેલાઈટ જર્નાલીસ્ટ (Satellite Journalist) અંતરગામી પત્રકાર તરીકે નવાજવાનું યથાયોગ્ય રીતે ઉચિત માન્યું છે. નારદજીના પત્રકારત્વના ચમકારાની કથાઓ પુરાણો, શ્રીમદ્ ભાગવત, તેમજ અન્ય પ્રાચીન ગ્રંથોમાંથી આપણને પ્રાપ્ત થાય છે.

અંતરિક્ષ પત્રકાર તરીકે નાદરજીએ એક સૂત્ર વહેતું કર્યું હતું :

‘નારાયણ...નારાયણ...નારાયણ.'

‘નારાયણ' શબ્દનો નાદ થાય એટલે સમજી લેવામાં આવે કે, હાથમાં કરતાલ અને વીણા સાથે નારદજીનું આગમન થઈ રહ્યું છે. એમનું વાદ્ય વીજ્ઞા ‘નારદવીણા’ તરીકે પ્રચલિત છે. નારદજી એક કુશળ રિપોર્ટર હતા. જોકે તે જમાનામાં રિપોર્ટર કે પત્રકાર શબ્દો જાણીતા નહીં હોય પરંતુ નારદજીની કામગીરી કાર્યકલાપ પત્રકારત્વની કામગીરી સાથે ઘણો જ તાલમેળ સાધે છે તેનું દૃષ્ટાંત સાંપડે છે શ્રીમદ્ ભાગવતના પહેલા અધ્યાયમાં. સનકાદિક વગેરે ચારેક જેટલા નિર્મળ ઋષિઓ બદરિકાશ્રમમાં સત્સંગની ચર્ચા કરતા હતા ત્યાં નારદજી આવી ચઢતા. આ સંતોએ નારદજીને દુઃખી મનૌઃસ્થિતિમાં જોયા. તેથી તેમણે પૂછ્યું કે નારદજી આપ ચિંતાપરાયણ કેમ જણાવ છો ?

નારદે કહ્યું : 'હું પૃથ્વીને સર્વોત્તમ જાણીને ત્યાં ગયો હતો. પુષ્કર, પ્રયાગ, ગોદાવરી, કુરુક્ષેત્ર, શ્રીરંગ, સેતુબંધ વગેરે સ્થળોએ ફર્યો, પરંતુ મનને સંતોષ થાય એવું મેં ક્યાંય જોયું નહીં. મેં પૃથ્વી પર જ્યાં નજર કરી ત્યાં દુઃખ સિવાય કંઈ દેખાતું નથી, સત્ય, પવિત્રતા, દયા, તપ, દાન, દેખાતાં નથી. પૃથ્વીનાં જીવો, પેટભરા, આળસુ, અસત્ય બોલનારા, મંદ ભાગ્યવાળા અને મંદબુદ્ધિવાળા દુ:ખી જોયા. સંતજનો પણ પાખંડમાં લાગેલાં હતા. ઉપર કહ્યા મુજબ નારદે પૃથ્વીનું વર્ણન એમના શબ્દોમાં કર્યું છે તથા પૃથ્વી ઉપર માનવીના બદતર, ધર્મભ્રષ્ટ જીવનનો આંખે દેખ્યો અહેવાલ પ્રસ્તુત કર્યો છે. ત્યારે તેમાં પત્રકારત્વનાં સર્વલક્ષણો સમાવિષ્ટ થઈ જ જાય છે.

પત્રકારો પણ નારદઋષિને આઘપત્રકાર તરીકે સ્વીકારે છે. જગતના પ્રથમ પત્રકારનું બિરુદ પણ સન્માનપૂર્વક અર્પિત કરે છે. મહેસાણા જિલ્લાના વિસનગરથી ‘નારદ’ નામનું સાપ્તાહિક પણ પ્રગટ થાય છે જે તેનો બોલતો પુરાવો છે. હકીકતને નજ૨માં રાખીએ તો જગતના આદ્યપત્રકાર તરીકે નાદરજી સ્વીકૃત થયા છે. એ સાથે ભારતીય પત્રકારત્વનો ઉદય પણ અંતરિક્ષ (સેટેલાઈટ – Satellite) માંથી થયો હશે. આજના વૈજ્ઞાનિક તથા ટેક્નોલૉજીના યુગમાં અનેક ટી.વી. ચેનલોના સમાચારોનું પ્રસારણ સેટેલાઈટ ઉપગ્રહ સેવા મારફતે થાય છે, અને તે ક્યારેક જીવંત પ્રસારણ પણ કરે છે. આજથી યુગો પહેલાં સેટેલાઈટ પત્રકારિત્વનો પ્રારંભ પણ નારદજીએ ભારતીય સંસ્કૃતિમાં કર્યો હતો. અનેક ગ્રંથો એ વાતને સમર્થન આપે છે. અંતરિક્ષથી પૃથ્વી ઉપર કે પૃથ્વી ઉપરથી અંતરિક્ષ ઉપર સંદેશાની આપલેની ભૂમિકા નારદજીએ નિભાવી હતી.

ભલે નારદજીને પત્રકારો આદ્યપત્રકાર તરીકે સ્વીકારતા હોય પરંતુ સંતસમુદાય નારદજીને ભક્તિના પથપ્રદર્શક તરીકે સ્વીકારે છે. ભારતમાં ભક્તિનો મહિમા વધારનાર, ભક્તિના પથપ્રદર્શક અને ભક્તિના પ્રેરણાસ્રોત તરીકે નારદજીને જ ઓળખવામાં આવે છે. ઋષિ તરીકે નારદજીએ એક સૂત્ર લખ્યું. જે નારદ ભક્તિ સૂત્ર તરીકે જાણીતું છે. જેમાં ભક્તિની ઉત્પત્તિ, ભક્તિની વ્યાખ્યા, ભક્તિનું સ્વરૂપ, ભક્તિની પ્રાપ્તિ વગેરે વિશે નારદજીએ ખૂબ જ સુંદર આલેખન કર્યું છે. જેઓ ભક્તિ વિશે સમજવા માંગતા હોય તેમણે નારદ ભક્તિ સૂત્રનો પાઠ કરવો જોઈએ.

© Bhargav Makwana

-------------------------------------------------------------------

લેખક - ભાર્ગવ મકવાણા

વિદ્યાર્થી (એમ. એ. પત્રકારત્વ, પ્રથમ વર્ષ)

(પત્રકારત્વ અને સમૂહ પ્રત્યાયન વિભાગ, ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ, અમદાવાદ)

મોબાઈલ / વોટસએપ નં: 9328044822

ઈ મેઈલ: makwanabhargav221@gmail.com

કોપીરાઇટેડ મટીરીઅલ. લેખકની પરવાનગી વિના લખાણનો કે તેના ભાગનો ઉપયોગ કરવો નહિ.

 

સંદર્ભો - 

1. શ્રીમદ્ ભાગવત્ – વેદવ્યાસ રચિત ભાગ-1-2, સસ્તું પુસ્તક ભંડાર સુરત – પૃષ્ટ – 3, 4, 5 તથા શ્રીમદ્ ભાગવત સસ્તું સાહિત્ય વર્ધક કાર્યાલય 

2. યુગ પ્રવર્તક પત્રકાર ડૉ. બાબાસાહેબ આંબેડકર - પી.એમ.પરમાર - પૃષ્ટ - 1,2,3

3. નારદ ભક્તિ સૂત્ર - ઇસ્કોન પ્રકાશન - અમદાવાદ

4. ભગવદ્ ગીતા - તેના મૂળરૂપે - ઇસ્કોન પ્રકાશન

5. લેખક - પી.સી.પરમાર

સમાચાર કક્ષ ની સંરચના

લેખક - ભાર્ગવ મકવાણા

ન્યૂઝરૂમ એ કેન્દ્રિય સ્થળ છે જ્યાં પત્રકારો, પત્રકારો, સંપાદકો અને નિર્માતાઓ, સહયોગી નિર્માતાઓ, સમાચાર એન્કર, સહયોગી સંપાદક, નિવાસ સંપાદક, વિઝ્યુઅલ ટેક્સ્ટ સંપાદક, ડેસ્ક હેડ, સ્ટિન્ગર્સ અને અન્ય કર્મચારીઓ - સમાચાર પ્રકાશિત કરવા માટે એકઠા કરવાનું કાર્ય  અખબાર અને અથવા ન્યૂઝ લાઇન અખબાર અથવા મેગેઝિન, અથવા રેડિયો, ટેલિવિઝન અથવા કેબલ પર પ્રસારિત કરો.  કેટલીક પત્રકારત્વ સંસ્થાઓ ન્યુઝરૂમને સિટી રૂમ તરીકે ઓળખે છે.

 "ન્યૂઝરૂમ" ની કલ્પના પણ હવે કેટલાક જાહેર સંબંધોના વ્યવસાયિકો, કંપનીઓ અને સંગઠનોના પ્રતિનિધિઓ તરીકે, તેમના પોતાના "મીડિયા" ને પ્રભાવિત કરવા અથવા બનાવવાના હેતુથી કાર્યરત હોઈ શકે છે.

● ન્યૂઝ પ્રકાશન ખંડ (press)

 

   મુદ્રણ પ્રકાશનના ન્યુઝરૂમમાં, પત્રકારો ડેસ્ક પર બેસે છે, માહિતી એકત્રિત કરે છે, અને લેખ લખે છે, ભૂતકાળમાં ટાઇપરાઇટર પર, 1970 ના દાયકામાં કેટલીક વખત વિશિષ્ટ ટર્મિનલ્સ પર, પછી વ્યક્તિગત કમ્પ્યુટર અથવા વર્કસ્ટેશનો પર 1980 ના દાયકાના પ્રારંભ પછી.  આ વાર્તાઓ સંપાદકોને સબમિટ કરવામાં આવે છે, જે સામાન્ય રીતે એક મોટા ડેસ્ક પર બેસે છે, જ્યાં વાર્તાઓની સમીક્ષા કરવામાં આવે છે અને સંભવત: ફરીથી લખી શકાય છે.  પત્રકારો તેમની વાર્તાઓ લખવા માટે સામાન્ય રીતે ધ પિરામિડ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હતા, જોકે કેટલાક પત્રકારત્વના લેખનમાં અન્ય પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ થતો હતો;  ટોમ વોલ્ફેનું કેટલાક કામ એ રિપોર્ટિંગનું ઉદાહરણ છે જે તે શૈલીને અનુસરતા નહોતા.

 એકવાર સમાપ્ત થઈ ગયા પછી, સંપાદકો વાર્તા માટે એક મથાળા લખો અને અખબાર અથવા મેગેઝિન પૃષ્ઠ પર તેને પ્રકાશિત કરવાનું (પ્રકાશન જુઓ) પ્રારંભ કરો.  સંપાદકો વાર્તા સાથે વાપરવા માટે ફોટોગ્રાફ્સ, નકશા, ચાર્ટ અથવા અન્ય ગ્રાફિક્સની સમીક્ષા પણ કરે છે.  ઘણાં અખબારો પર, ક copy સંપાદકો કે જેઓ પ્રકાશન માટે વાર્તાઓની સમીક્ષા કરે છે તે એક સાથે એક ડેસ્ક ચીફ, નાઇટ એડિટર અથવા ન્યૂઝ એડિટર દ્વારા દેખરેખ રાખેલી ક copy ડેસ્ક તરીકે કામ કરે છે.  સિટી એડિટર સહિતના સોંપણી સંપાદકો, જે પત્રકારોના કામની દેખરેખ રાખે છે, ક copy ડેસ્ક સાથે કામ કરી શકે છે અથવા નહીં કરે.

 ન્યૂઝરૂમ કેવી રીતે રચાયેલ છે અને કાર્યો એ પ્રકાશનના કદ પર અને તે પ્રકાશિત થાય છે તેના પર આધાર રાખે છે, ખાસ કરીને જો તે દૈનિક અખબાર હોય, જે કાં તો સવારમાં પ્રકાશિત કરી શકાય (એક સવારે ચક્ર) અથવા સાંજે (એક સાંજે ચક્ર)  ).  મોટાભાગના દૈનિક અખબારો સવારે ચક્રને અનુસરે છે.

 લગભગ તમામ અખબારના ન્યૂઝરૂમ્સમાં, સંપાદકો સામાન્ય રીતે મુખ્ય સંપાદક સાથે દરરોજ મળવા માટે ચર્ચા કરે છે કે આગળનાં પૃષ્ઠ, વિભાગના મુખ્ય પૃષ્ઠો અને અન્ય પૃષ્ઠો પર કઈ વાર્તાઓ મૂકવામાં આવશે.  તેને સામાન્ય રીતે "બજેટ મીટિંગ" કહેવામાં આવે છે કારણ કે મીટિંગનો મુખ્ય વિષય એ પછીના અંકમાં બજેટ અથવા જગ્યા ફાળવવાનો છે.

 ન્યુઝરૂમ્સમાં હંમેશાં એક સોંપણી ડેસ્ક હોય છે જ્યાં કર્મચારીઓ ઇમરજન્સી સ્કેનર્સ, જવાબો ટેલિફોન ક ,લ્સ, ફેક્સ અને ઇ-મેઇલ્સ સાર્વજનિક અને પત્રકારોની દેખરેખ રાખે છે.  કથાઓને પત્રકારોને સોંપવા અથવા શું coveredંકાયેલું છે અને શું નથી તે નક્કી કરવા માટે સોંપણી ડેસ્ક પણ જવાબદાર છે.  ઘણા ન્યૂઝરૂમ્સમાં, સોંપણી ડેસ્કને બાકીના ન્યૂઝરૂમથી એક કે બે પગથિયા ઉપર ઉભા કરવામાં આવે છે, જે ડેસ્ક પર કામ કરતા કર્મચારીઓને ન્યૂઝરૂમમાં દરેકને જોઈ શકે છે.

 કેટલાક ન્યૂઝરૂમ્સમાં, ન્યૂઝરૂમના સમય સંચાલનને સુધારવા માટે મેસ્ટ્રો કન્સેપ્ટ નામની ટીમ વર્ક-ઇન્ટિગ્રેટેડ સિસ્ટમ લાગુ કરવામાં આવી છે.  આ માસ્ટ્રો સિસ્ટમ એ આજનાં માધ્યમોમાં વ્યસ્ત વાચકોને કથાઓની રજૂઆતને સુધારવાની એક પદ્ધતિ છે.  ટીમવર્ક અને સહયોગ ફોટોગ્રાફ્સ, ડિઝાઇન અને માહિતી ગ્રાફિક્સ સાથે રિપોર્ટિંગને એકીકૃત કરીને પ્રારંભિક વિચારથી જીવનમાં વાર્તા લાવે છે.

  સમાચાર રૂમ 

 ન્યૂઝરૂમ એ કેન્દ્રિય સ્થળ છે જ્યાં પત્રકારો-પત્રકારો, સંપાદકો અને નિર્માતાઓ, અન્ય કર્મચારીઓ સાથે-સાથે કોઈ ન્યૂઝપેપર / અથવા onlineનલાઇન અખબાર અથવા સામયિકમાં પ્રકાશિત થનારા સમાચાર એકત્રિત કરવાનું કામ કરે છે, અથવા રેડિયો, ટેલિવિઝન અથવા કેબલ પર પ્રસારિત થાય છે.  કેટલીક પત્રકારત્વ સંસ્થાઓ ન્યુઝરૂમને સિટી રૂમ તરીકે ઓળખે છે

 અહેવાલ વિભાગ

 મેગેઝિન વિભાગ

 જાહેરાત ડિપાર્ટમેન્ટ

 સિર્ક્યુલેશન ડિપાર્ટમેન્ટ

 

સમાચાર રૂમ

 પરંપરાગત સમૂહમાંના એક સંદેશાવ્યવહાર એ મોટી સંખ્યામાં દ્વારપાલની હાજરી છે.  આ હકીકત

 પરંપરાગત પ્રિન્ટ અને પ્રસારણ માધ્યમો માટે સમાચારો એકત્રિત કરવા અને જાણ કરવામાં જોવા મળે છે.

 જાણ કરવી એ ટીમનો પ્રયાસ છે અને ટીમના કેટલાક સભ્યો ગેટકીપર તરીકે સેવા આપે છે.  ઓનલાઇન રિપોર્ટિંગ

 તેનાથી વિપરીત ફક્ત એક અથવા થોડા દરવાજા હોઈ શકે છે.

 સમાચારોના બે મુખ્ય સ્ત્રોત છે;  સ્ટાફ અહેવાલો અને વાયર સેવાઓ.  અન્ય ઓછા મહત્વપૂર્ણ સ્રોત

 સુવિધાના સિન્ડિકેટ્સ તેમજ હેન્ડઆઉટ્સ અને વિવિધ જાહેર અને ખાનગી સ્રોતોમાંથી પ્રકાશનો શામેલ છે.

 સિટી એડિટર એ ન્યૂઝ રિપોર્ટિંગ ટીમનો કપ્તાન છે.  તે અથવા તેણી પત્રકારોને વાર્તાઓ સોંપે છે અને

 તેમના કામ પર દેખરેખ રાખે છે.

 પત્રકારોના બે પ્રકાર છે:

 Orters બીટ રિપોર્ટર્સ

 કેટલાક મુદ્દાઓને નિયમિત રૂપે આવરી લેશો, જેમ કે ક્રાઇમ બીટ અથવા આરોગ્ય બીટ.

 ·

 સામાન્ય સોંપણી પત્રકારો

 તેમને જે કાર્યપત્રક આપવામાં આવે છે તે આવરી લે છે અથવા આગળ આવે છે

 બે મુખ્ય ભાગોના મૂળભૂત સમાચારની રુમ કન્સ્ટિસ્ટ

 સમાચાર ડેસ્ક

 સ્ત્રોતો

 ● મુખ્ય સમાચાર સંપાદક ડેસ્ક

 મુખ્ય સંપાદક કોઈપણ પ્રકારના પ્રકાશન, જેમ કે અખબારો અથવા સામયિકો માટે કામ કરી શકે છે.  તેઓ સંપાદકીય બોર્ડ બનાવવા અને તમામ વિભાગના સંપાદકોની દેખરેખના હવાલામાં છે.  સંપાદક-ઇન-ચીફ શું પ્રકાશિત થાય છે અને સામાજિક કાર્યોમાં પ્રકાશનના પ્રતિનિધિ તરીકે સેવા આપે છે તેના પર અંતિમ કહો છે.

 એક ડેસ્ક સંપાદક સમાચારની ટીપ્સ એકત્રિત કરવા, લેખકો અને પત્રકારોને વાર્તાઓ સોંપવા અને પ્રકાશન અથવા પ્રસારણ પહેલાં અંતિમ ઉત્પાદનને સંપાદિત કરવા માટે પ્રિન્ટ અથવા પ્રસારણ પત્રકારત્વના ન્યૂઝરૂમમાં કાર્ય કરે છે.  ડેસ્ક સંપાદકની સ્થિતિ માટે સામાન્ય રીતે લેખક, પત્રકાર અથવા ક copyપિ સંપાદક તરીકે ચાર-વર્ષ ડિગ્રી અને નોકરીનો અનુભવ જરૂરી હોય છે.

 ● સિટી ન્યૂઝ ડેસ્ક

 તે મેટ્રોપોલિટન સમાચાર સાથે વહેવાર કરે છે

 ● ડિસ્ટ્રિક્ટ અથવા પ્રાદેશિક ડેસ્ક

 તે જિલ્લા સમાચાર સાથે વહેવાર કરે છે

 ● વ્યવસાય અથવા આર્થિક ડેસ્ક

 તે વ્યવસાયિક બાબતો અને અર્થતંત્રને લગતા સમાચાર સાથે વહેવાર કરે છે

 ●ઘરેલું અર્થતંત્ર

 ● વિદેશી સૂચકાંકો

 ●આંતરરાષ્ટ્રીય વિદેશ ડેસ્ક

 આંતરરાષ્ટ્રીય સમાચાર

 જે દર્શકોની વૃદ્ધિ કરી શકે છે

 આવી વાર્તાઓ જે પાકિસ્તાની અધિકારીઓ અને સામાન્ય લોકોની વિશ્વની બાબતો પર રસ છે

 ●ડેસ્કની જાણ કરવી

 જ્યાં સમાચાર એજન્સીના અહેવાલોની ટીમની જાણ કરવી

 ●કન્ફરન્સ રૂમ

 જ્યાં આખા દિવસના આયોજન અને વ્યૂહરચના અંગે અધિકારીઓ અને ન્યૂઝ એજન્સીના વડાઓ દ્વારા ચર્ચા કરવામાં આવે છે

 ●સંપાદકીય ડેસ્ક

 જ્યાં ન્યુઝ પેપરના એડિટોરિયલ ચર્ચા થાય છે

 ● કમ્યુનિકેશન ડેસ્ક

 ફોન ઇરાનેટ વગેરે સાધનો મૂકવામાં આવ્યા છે

 ● સ્ત્રોતો

 કોઈપણ વસ્તુ અથવા સ્થળ કે જેમાંથી કંઈક આવે છે, ઉભરે છે અથવા પ્રાપ્ત થાય છે;  મૂળ: કેલ્શિયમના સ્ત્રોત કયા ખોરાક છે?  એક પ્રવાહ અથવા નદીની શરૂઆત અથવા મૂળનું સ્થાન.  પુસ્તક, નિવેદન, વ્યક્તિ, વગેરે.

 ● સ્ટાફ અહેવાલ

 જ્યાં પત્રકારોને સોંપણી આપવામાં આવે છે

 ● અધિકારીઓ

 તે પત્રકારો કે જેઓ અન્ય શહેરો પર સ્થિર છે

 ● વિદેશી કોર્પોરેટ

 જેઓ અન્ય દેશો પર સ્થિર છે

 ●ફિશિયલ પ્રેસ રિલીઝ

 કોઈપણ સરકાર અથવા રાજકીય પક્ષ દ્વારા જારી નિવેદન

 ● વિદેશી ન્યુઝપેપર અને મેગેઝિન

 ● વિદેશી સમાચાર એજન્સીઓ

 ● મીડિયા મોનિટરિંગ

 અન્ય ન્યૂઝ ચેનલો પર નજર રાખે છે

 ● સાયબર સ્રોતો

 સમાચાર ઇન્ટરનેટ સ્ત્રોતો 

ગુજરાતી પ્રકાશનમાં સોંદર્ય નિર્મિતિ રાષ્ટ્રીય પરિસંવાદ

ગુજરાતી પ્રકાશનમાં સોંદર્ય નિર્મિતિ

નવજીવન ટ્રસ્ટ, અમદાવાદના સહયોગથી અ.સો. ડાહીલક્ષ્મી પુસ્તકાલય, નડિયાદની સવા શતાબ્દી નિર્મિતે, રાષ્ટ્રીય પરીસંવાદ

-------------------------------------------------------------------

 પ્રસિદ્ધ ગુજરાતી લેખક ગોવર્ધન રામ ત્રિપાઠીના પિતરાઈભાઈ મનસુખરામ સૂર્યરામ ત્રિપાઠી જેઓ પોતે પણ ગુજરાતી ભાષાના જાણકાર, નિબંધકાર અને ચિંતક હતા. તેઓ એ જીવનચરિત્ર પણ લખ્યા જેમાં બ્રિટીશ ભારતના સંસ્થાનના સંચાલક એલેકઝાન્ડર ફાર્બસ અને જૂનાગઢના દિવાન ગોકુલજી ઝાલાના જીવન ચરિત્રોનો સમાવેશ થાય છે. 

મનસુખરામ સૂર્યરામ ત્રિપાઠીએ પત્નિ ડાહીલક્ષ્મીની યાદમાં અ.સો. ડાહીલક્ષ્મી પુસ્તકાલયની નડિયાદ મુકામે સ્થાપના કરી. ડાહીલક્ષ્મી પુસ્તકાલયની સવા શતાબ્દી નિમિત્તે નવજીવન ટ્રસ્ટ, અમદાવાદના સહયોગથી રાષ્ટ્રીય પરિસંવાદ યોજાયો. 

 આ રાષ્ટ્રીય પરિસંવાદમાં સવારે 9:30 થી સાંજના 6:00 વાગ્યા સુધી કુલ પાંચ બેઠકોમાં 6 જેટલા વિષય વિદ્વાનો દ્વારા વક્તવ્ય અપાયા. આઝાદી પહેલાંના પત્રકારત્વ અને મુદ્રણથી લઈને આજે આધુનિક તકનીકો દ્વારા છપાતાં વિવિધ પ્રકારના પુસ્તકો અને મુદ્રણની તર્કબદ્ધ રીતે પ્રસ્તુતિ આપી. જીવનમાં કોઈ એક બાબતોનો રસ તેના ઊંડા જાણકાર બનાવી આપે છે તેના જીવંત ઉદાહરણો જોયા અને સાંભળ્યા એ મારે મન લાહવો છે. હસ્ત લિખિત પત્રો, લાકડાનાં બ્લોક દ્વારા છપાતાં પુસ્તકો અને અત્યારે મોટા - મોટા પ્રિન્ટિંગપ્રેસમાં છપાતાં પુસ્તકો પાછળની કહાની ઉત્સાહ ભેર ગળેથી ઉતારી આપી.

 

ડૉ. હર્ષિલ મહેતા (પરિસંવાદના સંચાલનકર્તા), શ્રી મુરલી રંગનાથન, શ્રી વીરચંદ ધરમશી, શ્રી મદુરાઇ શ્રીધર, શ્રી સુહાગ દવે, શ્રી નૌશિલ મહેતા, શ્રી અપૂર્વ આશર, શ્રી ઉર્વીશ કોઠારી તથા અન્ય દ્વારા આ અઘરા વિષયને સજાવેલો થાળીમાં પીરસી આપ્યો અને શ્રોતાઓ પણ એક પછી એક કોળિયો લાપસીની જેમ ગળે ઉતારતા રહ્યા. તો પણ કોઈને અપચો ના થયો. 

એક સરસ વાત કહેવામાં આવી જેને ધ્યાન દોર્યું કે આપણે પુસ્તકો લેવા જઈએ તો આપણને કેવા પુસ્તકો આકર્ષિત કરે છે ? આ વાત પુસ્તકના બાહરી સોંદર્યની અગત્યતા બતાવે છે. કેમ કે પહેલા તો બહાર થી પુસ્તક ગમે પછીજ એ પુસ્તક કોનું છે?, વિષય શું છે?, લેખક, સંપાદક, પ્રકાશક જેવી બાબતો પર ધ્યાન જાય છે. અત્યાર સુધી મારે મન તો પુસ્તક એટલે પુસ્તક હતું પરંતુ આ વિદ્વાનોને સાંભળ્યા બાદ પુસ્તકનાં હૃદયનાં ધબકારા મહેસૂસ થવા લાગ્યા છે. તે આ પરિસંવાદની સફળતા છે.

-------------------------------------------------------------------

કાર્યક્રમ દરમ્યાનની યાદગાર ક્ષણો

છબી - ભાર્ગવ મકવાણા 

photographs : Bhargav Makwana

© Bhargav Makwana

-------------------------------------------------------------------

લેખક - ભાર્ગવ મકવાણા

વિદ્યાર્થી (એમ. એ. પત્રકારત્વ, પ્રથમ વર્ષ)

(પત્રકારત્વ અને સમૂહ પ્રત્યાયન વિભાગ, ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ, અમદાવાદ)

મોબાઈલ / વોટસએપ નં: 9328044822

ઈ મેઈલ: makwanabhargav221@gmail.com

કોપીરાઇટેડ મટીરીઅલ. લેખકની પરવાનગી વિના લખાણનો કે તેના ભાગનો ઉપયોગ કરવો નહિ.

પાકા અમદાવાદી વાંદરા

 વિડિયો - ભાર્ગવ મકવાણા

સ્થળ - પાલડી ચાર રસ્તા, અમદાવાદ

મધપુડો - રમેશ પટેલ

 મધપૂડો 

(પુસ્તક- વાંચન - પુસ્તકાલય)

શીર્ષક વાંચતા તો પહેલા વિચાર આવ્યો કે મધપૂડો એટલે ? આ પુસ્તકમાં શું હશે ? મધપૂડા વિષેની માહિતી હશે ? પણ આવડી જાડી પુસ્તકમાં માત્ર મધપૂડા વિષે તો નહીં જ હોય. શીર્ષકની નીચે હતું પુસ્તક- વાંચન - પુસ્તકાલય એટલે થોડો ખ્યાલ આવ્યો કે બરોબર આ પુસ્તક એ વાંચન ઉપર છે. પણ મધપૂડો શીર્ષક કેમ ? એ પ્રશ્ન હજુ મુંઝવતો હતો.  

માત્ર એ પ્રશ્ન ઉકેલવા માટે પુસ્તક ખોલ્યું પ્રથમ લેખકનું નિવેદન હતું એમાં લખેલ એકાદ વાક્યની વાત કરું તો "પુસ્તકપ્રીતિ અને વાંચન રુચીએ મને જીવંત તો રાખ્યો, પણ જીવનની કટોકટીની પળોમાં ટકાવી રાખ્યો. અધ્યાપનના વ્યવસાયને બળવત્તરતા બક્ષી, મને ઉબાવા ન દીધો. વહેતો રાખી નિર્મળ રાખ્યો. સંકુચિતતા, લઘુતાગ્રંથી, મડાગાંઠો, સ્વભાવની ત્રુટીઓ અને પતનની ક્ષણોમાં હકારાત્મક બળ મળતું રહ્યું છે."

લેખક રમેશ પટેલના શરૂઆતથી નિવેદનમાં જ મને પુસ્તક વાંચવાનો રસ જાગ્યો વિચાર આવ્યો કે આ જમાનામાં ભાઈ ને ભાઈ પ્રત્યે પ્રેમ નથી અને આ નિર્જીવ પુસ્તક પ્રત્યે એટલી આત્મીયતા ? જીજ્ઞાસા હજુ વધી અને પુસ્તક વાંચતા - વાંચતા ક્યારે અડધુ પુસ્તક વંચાઈ ગયું ખબર જ ન પડી. પુસ્તક વાંચતો હતો ત્યારે હું કોઈકના સપનાઓમાં ઘૂમતો હોય તેવું લાગ્યું, કેમકે આ પુસ્તકની અંદર 438 જેટલા લેખકો, વિવેચકો, પત્રકારો, સાહિત્યકારોએ પોતાના પુસ્તક અને વાંચન અંગેના અંગત અનુભવો લખ્યા છે. એક જ જગ્યાએથી એટલું બધું એક સાથે મેળવવું જે રીતે ઢગલાબંધ મધમાખીઓ અલગ - અલગ જગ્યાએથી ફુલ માંથી રસ ચુસીને મધપૂડો બનાવે છે. ત્યારે મને સમજાયું કે આ ગ્રંથને મધપૂડા થી વિશેષ કોઈ શીર્ષક હોય જ ન શકે. મેં તો પુસ્તક વાંચ્યું ઓછું અને અનુભવયું વધારે. કહી શકાય કે હું મારી દુનિયામાંથી બહાર નીકળીને કોઈકના પુસ્તકોની દુનિયામાં ખોવાઈ જતો હતો.

આની પહેલા આવું પુસ્તક કે ગ્રંથ ભાગ્યેજ જોયું અને વાંચ્યું હશે. આજે આનંદ સાથે લખી શકું છું કે ભાગ્યેજ આવું કોઈ બીજું પુસ્તક બન્યું પણ હશે. સંકલનકર્તા રમેશ પટેલનો મધપુડો એ મારી વાંચન યાત્રાનો પાયો બનશે. તેમનું ઋણ સ્વીકારું છું.

છબી - ભાર્ગવ મકવાણા

છબી - ભાર્ગવ મકવાણા

સોનલ માં એટલે કોણ ?

આઈ શ્રી સોનલ માં 

 આપણો દેશ એ ધાર્મિક તથા આધ્યાત્મકથી ભરપૂર છે. સોરઠની ધીંગી ધરતી પર અનેક સંતોએ બેસણા કરેલા છે. પોતાના સેવાકીય કાર્યોથી પરમાર્થથી માનવ ધર્મની ઉત્કૃષ્ટ સેવા કરીને પોતાની દ્રઢ ભક્તિથી સમાજને ઉત્તમ ઉદાહરણ પૂરુ પાડ્યું છે. સૌરાષ્ટ્ર એટલે સંતોની ભૂમિ વીરપુરમાં જલારામ બાપા, જૂનાગઢમાં નરસિંહ મહેતા, બિલખામાં શેઠ શગાળશાહ, સતાધારમાં આપાગીગા, બગદાણામાં બાપાસિતારામ, ભગુડામાં માં મોગલ અને મોણીયામાં આઈ નાગબાઈના નામ માત્રથી ભક્તો જન્મો-જન્મોના ફેરામાંથી મુક્તિ મેળવ્યાનો અનુભવ કરે છે. ત્યારે દર્શન કરીશું આઈ સોનલ માતાજીના પરમ ધામના…આજે ચારણોની શક્તિપીઠ તરીકે ઓળખાતું આ ધામ એટલે જૂનાગઢના મઢડા ખાતે આવેલ આઈ સોનલધામ

સંવત ૧૯૮૦ પોષ સુદ-૨ 25મી ડિસેમ્બર ૧૯૨૪ મંગળવારે રાત્રે ૮ઃ૩૦ વાગે જુનાગઢના કેશોદ તાલુકાના મઢડા ગામે ગઢવી હમીરભાઇ મોડને ઘરે આઇ શ્રી રાણબાઇના કુખેથી પુજ્ય આઇમાં શ્રી સોનબાઇનો જન્મ થયો. પુજ્ય આઇમાં એ જન્મ ધારણ કરીને પોતાના તુંબેલ કુળને, મોડવંશને, ચારણ જાતીને તેમજ સમાજના સર્વે વર્ગો જાતીને પવિત્ર કર્યા અને ઉજ્જવળતા શુધ્ધતા આપી. એમના જન્મથી આઇ રાણબાઇ પણ ધન્ય બન્યા તથા આઇમા શ્રી સોનબાઇની જન્મદાત્રી માતાનું મહાન યશસ્વી પદ પામ્યા.

મઢડાવાળી સોનલ માતાજી…. જૂનાગઢથી માત્ર 30 કિલો મીટર દુર આવેલ છે મઢડા ગામ… આ ગામમાં આઈ સોનલ માતાજીનું મંદિર આવેલ છે… 653 માણસોની વસ્તી ધરાવતું આ ગામ લાખો ભક્તોની આસ્થાનું પરમ ધામ છે. દિવસ હોય કે રાત, ઠંડી હોય કે ગરમી અને વરસાદ પણ ધોધમાર કેમ વરસતો ન હોય. ભક્તો આ તકલીફોને હસતા હસતા સહન કરીને આ મંદિરે આઈના દર્શન માટે સોનલધામ ખાતે ઉમટી પડે છે.

મંદિરમાં બિરાજીત આઈ સોનલ માં ની દયામયી મૂર્તિના દર્શન કરવા માટે દરરોજ ભક્તોની નિરંતર આવન જાવન રહે છે. 20 જેટલા વિઘામાં ફેલાયેલ આ મંદિર ભક્તના માનમાં વસતું પરમધામ છે. આઈ સોનલ માતાજીના દર્શન માટે દેશ પરદેશથી ભક્તો આવે છે. માતાજીએ એક સામાન્ય મનુષ્યની જેમ જ જન્મ લીધો હતો છતાં તેમણે સંસારમાં અનેક લોકોનું કલ્યાણ કર્યું છે. સોનલ માતાજીના ભક્તો દુનિયા ભરમાં ફેલાયેલા છે. આ તમામ ભક્તો માતાજી પર અપાર શ્રધ્ધા ધરાવે છે. અને માતાજીના એક હુકમ વગર કોઈ કામ કરતા નથી.

મઢડા ગામમાં છેલ્લા કેટલાય વર્ષોથી અહીં હરી હરનો સાદ પડે છે. એટલે કે સદાવ્રત ચલાવાય છે. કોઈ પણ ભુખ્યું જતું નથી અને કોઈને સંસારનું કોઈ દુખ રહેતું નથી. સવાર સાંજ આ મંદિરમાં આરતી થાય છે. ભક્તો આરતીના દર્શન કરીને ધન્યતા અનુભવે છે. આ ગામમાં સ્થાનિક લોકો પણ માતાજીની આરતીના દરરોજ દર્શન કરવા માટે આવે છે. માતાજીના દર્શન માટે તમામ જ્ઞાતિના લોકો આવે છે.

પોષ સુદ બીજના દિવસે માતાજીનો જન્મ દિવસ પુરી દુનિયામાં ઉજવાય છે. માતાજીના જન્મ દિવસને લોકો “સોનલ બીજ” તરીકે ઉજવે છે. મઢડાથી માંડીને મેલબોર્ન અમદાવાદથી ઈંગ્લેન્ડ સુધી આઈ સોનલ માતાજીનો જન્મ દિવસ દર વર્ષે ધામધૂમથી ઉજવાય છે. જ્યારે જ્યારે સોનલ બીજ આવે ત્યારે તેના ભક્તો મઢડા અચૂક આવે છે. આવા તો માતાજીના અનેક ભક્તો છે. તે તન-મન અને ધનથી શ્રદ્ધાથી પોતાનું મસ્તક માં સમક્ષ ઝૂકાવે છે. માતાજીના દરેક ઉપદેશને માથે ચડાવે છે અને જીવનમાં ઉતારી ધન્યતા અનુભવે છે.

કોણ હતા શ્રી સોનલ માતા..? કેવી રીતે ઓળખાયા મઢડાવાળી માતાના નામે ? અને શું છે ચારણોની શક્તિપીઠ કહેવાતા આઈ શ્રી સોનલ ધામનો મહિમા ?

ધર્મગ્રંથોમાં ચારણોની દિવ્યતા મહાનતા અને સિદ્ધિઓના અનેક જગ્યાએ વર્ણન જોવા મળે છે અને ચારણો એ યુગમાં પણ ભારત વર્ષના આદિ પ્રદેશોમાં વસતા હોવાનું જણાવ્યું છે. ચારણોની દેશભક્તિ કર્તવ્ય પરાયણતા સંસ્કૃતિની રક્ષા સાહિત્ય સેવા વીરતા નિતિમતા અને ક્ષત્રિયોને દેશભક્તિના પાઠ ભણાવવાની તેમની સેવાની પ્રશંસા આજે સૌ કોઈ કરે છે. ત્યારે આઈ શ્રી સોનલ માતાજીએ પણ વિવિધ સમાજના લોકોને અનેક પરચાઓ પણ આપ્યા. ભક્તોના દરેક કાર્યો માતાજીના આશીર્વાદથી પૂર્ણ થતા હોવાથી ભક્તો પણ આઈ શ્રી સોનલ માતાજીને માનતા હતા.. માં ભગવતીનો જ અવતાર…ખીમરવંતી પ્રજા.. જેના સ્વરો અને છંદોથી આપણી સંસ્કૃતિને મળી છે નવી ઓળખ.. તેમજ આઈ શ્રી સોનલ માતાજીનો અપરંપાર મહિમા તો આપે જાણ્યો.

આઈ શ્રી સોનલ માતાજીએ કોને કોને આપ્યા પરચાઓ?

આઈ શ્રી સોનલ માતાજીએ પોતાના જીવનકાળમાં માત્રને માત્ર પુરૂષાર્થ… જીવનમાં સત્ય પવિત્રતતા સાદાઈ અને સાત્વિકતા અગ્રસ્થાને રાખી. ચારણ સમાજને એક કરવાનું અને વ્યસનમુક્ત કરવાનું સૌથી મોટું અભિયાન છેડ્યું હતું. તેમજ શિક્ષણ ની જયોત પ્રગટાવવા ચારણોના ગામે ગામે પ્રવાસ કરેલ. તથા ચારણના વિધાર્થીઓ માટે છાત્રાલય શરૂ કરાવેલ. ચારણ સમાજ પણ આવી દિવ્ય આત્માને ધ્યાનથી સાંભળતા. પોતાના જીવનમાં આઈ શ્રી સોનલ માતાજીના પ્રવચનોને અને વ્યાખ્યાનોને ઉંડા ઉતારતા. આઈ શ્રી સોનલ માતાજીએ વિવિધ સમાજના લોકોને પરચાઓ આપ્યા છે. જે ભક્તોએ જ્યારે સાચા મનથી માતાજીને સાદ કર્યો છે ત્યારે અવશ્ય માતાજીએ પરચા પૂરીને ભક્તોના દુઃખ દૂર કર્યા છે.

શું છે સોનલ ધામનો ઈતિહાસ ? કોણ હતા આઈ શ્રી સોનલ માતાજી ?

મહાભારત વાલ્મીકી રામાયણ ઉપરાંત જૈન ધર્મના શાસ્ત્રોમાં પણ ચારણોની દૈવી શક્તિઓ ધરાવનારા અને ઉચ્ચ સિદ્ધિઓને વરેલા હોવાના અનેકશઃ વર્ણનો જોવા મળે છે. 

એવું કહેવાય છે કે જે ચારણ… સાચા અને શુદ્ધ ચારણ છે. તે ક્યારેય ખોટું બોલતા નથી. સાહિત્યમાં અને લોકડાયરાઓમાં પણ આપણે ચારણોના છંદ અનેક વખત સાંભળીએ પણ છીએ. ખરેખર.. ચારણોની આપણા ગુજરાતમાં એક અલગ જ ઓળખ છે. જેમાં તે પવિત્રતા, શુદ્ધતા,સ્વમાનતા, ખુમારી ,નિડરતા અને વીરતાના પ્રતીક સમાન ગણાય છે.

ભાવનગરના મહારાજ સાથે ગુજરાતના સ્થાપક રવિશંકર મહારાજ, ઠક્કરબાપા, આઝાદીકાળના રતુભાઈ અદાણી જેવા અનેક લોકો આઈ શ્રી સોનલ માતાજીની વિચારધારાથી પ્રભાવિત થયા હતા. આઈ શ્રી સોનલ માતાજી સાથે વિચાર-વિમર્શ પણ કરેલો. જૂનાગઢ આઝાદ થયું ત્યારે જૂનાગઢ ભારતના અવિભાગ્ય અંગ છે તેવું શ્રી સોનલ માતાજી સ્પષ્ટ માનતા હતા.

જે કોઈપણ ભક્ત ચારણ સમાજના આઈ શ્રી સોનલ માતાજીના આ ધામમાં દર્શનાર્થે પધારે છે તે બીજી વખત અચૂકપણે અહીંયા સહપરિવાર દર્શનાર્થે ચોક્કસથી આવે જ છે.

શ્રી સોનલ માતાજીનું સ્વરૂપ તો.. ભલ ભલાને આંજી દે

આજે આઈ શ્રી સોનલ એટલા માટે પૂજાય રહ્યા છે કે નાનપણથી જ સોનલ માતાજી ખૂબ જ સ્વરૂપવાનની સાથે તીવ્ર બુદ્ધિશાળી અને સ્પષ્ટવક્તા હતા. જીવનમાં ક્યારેય તેઓ શાળાએ ગયા હતા નહી. પરંતુ ભાષામાં સંસ્કૃત પર આઈ શ્રી સોનલ માતાજીની પકડ એવી હતી કે સામે ઉભેલા પણ તેમની વાતને સાંભળતા જ રહી જાય. આઈ શ્રી સોનલ માતાજીએ અનેક વખત સંસ્કૃત ભાષામાં પ્રવચનો આપ્યા. દેશભરમાં પરિભ્રમણ પણ કર્યું. ખાસ કરીને હરિદ્વાર, કાશી, મથુરા જેવા પવિત્ર સ્થળોએ પણ સંતસંગ કર્યા. એક ચારણ હોવાથી માતાજી ચારણી સાહિત્યના પ્રખર જ્ઞાતા પણ હતા. શ્રી સોનલ માતાજી.. માં ભગવતી શક્તિ સ્વરૂપ હોવા છતા પણ અન્ય દેવી-દેવતાઓની પણ સ્તુતિ કરતા હતા. ખરેખર… શ્રી સોનલ માતાજીનું સ્વરૂપ તો.. ભલ ભલાને આંજી દે તેવું હતું. 

શ્રી સોનલ માં કેવી રીતે ગયા ધામ માં…..

કેહવાય છે કે આલોકમાં જેની જરૂર હોય એની પરમાત્માને પરમલોક માંય જરૂર હોય છે. સ્વર્ગમાં સતીત્વ અને શક્તિત્વની ખોટ પડી હશે અને પરમાત્માને એનુ સુરપુર જગદંબાના આત્મતત્વથી ઉજળુ બનાવવું પડશે એથી ઇશ્વરે જગત માથે વિચરતા આઇ તત્વને પોતાની પાસે બોલાવી લેવાનાં અણસાર આવવા માંડ્યા. સ્વયં પ્રગટેલી પરાશક્તિની અંશ પરમજ્યોત એ પરામ્બાંમા સમાઇ જવાના પ્રમાણો આપવા માંડી. રામ અને કુષ્ણએ પણ માનવ સહજ નિવાર્ણ સ્વીકાર્યુ હતું.એમ જગત આખાના દુઃખને પળવારમાં દાબી શકે એવી પરાશક્તિ અંબાના ધારક આઇશ્રી સોનલમાંએ પણ મહાનિર્વાણ માટે પોતાનાં પંડમા માંદગીને મુંગો આવકાર આપ્યો. હાલતા-ચાલતા, હસતા-બોલતા અને વાતો કરતા આઇમાએ માંદગીને કળવા પણ ન દીધી. માંદગી આઇમાના મહાવિરામનું નિમીત બનીને આવી. સં ૨૦૩૧ અને કારતક સુદ-૧૩ તા.૨૭/૧૧/૭૪ બુધવારનો સુરજ ચારણ સમાજ અને જગત આખા માટે કાળો મેશ અંધાર લઇને ઉગ્યો. આ કારમાં દિવસે આઇમાએ જીવનલીલા સહજરીતે સંકેલી લીધી અને આઇમાં એ અવિનાશી આદિશક્તિ અંબામાં અંતરધ્યાન થઇ ગયા. આઇ તત્વ મહાશક્તિમાં વિલીન થઇ ગયુ. 

સંદર્ભ - ચારણી સાહિત્ય