ઉતરાયણમાં : લાણ

 

ઉતરાયણ : ૧૪મી જાન્યુઆરી ૨૦૨૩ ; શનિવાર

 

દાન-પુણ્ય સાથે જોડાયેલ આ તહેવારમાં નાના બાળકોમાં નાસ્તો વહેંચવાની પ્રથા પણ ઘણી જૂની છે સૌરાષ્ટ્રમાં તેને લાણ કહે છે. ઉતરાયણનાં દિવસે સવારે બાળકો કોથળી કે ઠેલી લઈને આજુ બાજુનાં વિસ્તારોમાં ઘરે-ઘરે અને દુકાનો પર જાય છે અને ત્યાંથી ઉતરાયણની લાણ માંગે છે સામે ઘરેથી બાળકોને તલ-મમરાના લાડુ, ચોકલેટ, બિસ્કીટ વગેરે જેવી લાણ (નાસ્તો) આપવામાં આવે છે. આવી પ્રથા આજ સુધી ગામડાઓમાં ખુબજ પ્રચલિત છે. અને બાળકો ઉત્સાહભેર જોડાય છે.

ઉતરાયણનાં દિવસે સૂર્ય ઉતર દિશા તરફ પ્રયાણ કરે છે. એટલે આ દિવસને ઉતરાયણનાં નામે ઓળખવામાં આવે છે. ઉતરાયણ પહેલા સૂર્ય દક્ષિણ દિશામાં હોઈ છે અને ઉતરાયણનાં દિવસથી તે ઉતર દિશા તરફ પ્રયાણ કરે છે. ઉતરાયણને મકરસંક્રાંતિનાં નામે પણ ઓળખવામાં આવે છે. સૂર્ય જ્યારે દક્ષિણ તરફ થી ઉતર તરફ પ્રયાણ કરે છે ત્યારે ઉતરમાં પવેશની સાથે-સાથે મકર રાશીમાં પ્રવેશે છે તેથીજ આ દિવસને મકરસંક્રાંતિનાં નામે પણ ઓળખવામાં આવે છે. ઉતરાયણનો તહેવાર એ સૂર્યની  સ્થિતિને અનુરૂપ હોઈ છે મોટા ભાગે આ તિથી એ ૧૪મી કે ૧૫મી જાન્યુઆરીનાં રોજ આવતી હોઈ છે.આ વખતે પણ સૂર્ય ૧૪મી જાન્યુઆરી ૨૦૨૩ ને શનિવારનાં રોજ સાંજે ૮ વાગ્યા આસપાસ મકર રાશીમાં પ્રવેશે છે.

ઉતરાયણનાં દિવસે દાન-પુણ્યનો પણ અનેરો મહિમા છે. લોકો દાન કરે છે અને બધા દોષો માંથી મુક્તિ માંગે છે. ઉતરાયણની સવાર એ દાન-પુણ્ય માટે ઉતમ માનવામાં આવે છે. એટલેજ આ વખતે સૂર્ય ૧૪મી ની સાંજના સમયે ઉતરમાં પ્રયાણ કરશે એટલે ૧૫મી ની સવારનો સમય દાન-પુણ્ય માટે શ્રેષ્ઠ છે. અને સાચી ઉતરાયણ પણ સૂર્યનાં ઉતરમાં પ્રયાણ પછીની સવારેજ હોય છે.

ઉતરાયણનાં દિવસે લોકો દાન-દક્ષિણા કરે છે, પુણ્યની માંગ કરે છે અને દોષોનાં નિવારણ અર્થે પ્રાથના કરે છે. આ દિવસે લોકો ગરીબ, બ્રાહ્મણ, ગાય અને પશુઓને દાન આપે છે. ગાયને લીલું (ઘાંસ) ખવડાવવાની પ્રથા એ સારી પ્રચલનમાં છે.

દરેક તહેવારની સાથે-સાથે બીજી નાની મોટી કેટલી ઘટનાઓ હોય છે જે તે વિષયને વધુ રસપ્રદ બનાવતી હોય છે. જેવી રીતે ઉતરાયણમાં પતંગ ઉડાડવાની સાથે-સાથે આ લાણ વહેંચવાની, ગાયને લીલું ખવડાવવાની, તથા દાન-પુણ્ય કરવાની પ્રથા.